‘De waarheid is het eerste slachtoffer van elke oorlog’

Column • De waarheid is het eerste slachtoffer van elke oorlog. De ene of de andere partij heeft baat bij het strooien van hele of halve leugens. Vaak gebeurt het over en weer. De bedoeling is duidelijk: het ene volk gelooft van lieverlee in de boze opzet van het andere, desinformatie schept onrust en een paniekerige vergissing is zo maar gemaakt. De lont is aangestoken, de ander heeft het gedaan en de bommen vliegen over en weer. Maar voor er sprake is van oorlog begint al de omsingeling van de waarheid. Wie vragen stelt bij de door de machthebber gewenste waarheid wordt tegengewerkt of weggewerkt. Onafhankelijke kranten, kritische journalisten, oppositiepartijen en mensenrechtenorganisaties krijgen het stempel staatsgevaarlijk. Vanuit de optiek van de dienstdoende machthebber is dat ook zo: zij brengen zijn positie in gevaar. Want alleenheersers zijn het allerbangst voor de democratie. U vindt misschien de parlementaire democratie de slechtst denkbare staatsvorm, maar alle andere vormen zijn nog slechter. U zegt dat de democratie bleekjes afsteekt bij die ronkende bovenbazen, maar dat is schijn. De democratie kan blozen. Zij kan zich schamen voor fouten. Ze kan terugkomen op vergissingen. Bovenbazen kunnen dat niet, zij moeten altijd hetzelfde zijn. Een toonbeeld van onveranderlijkheid. Zelfs maar de geringste aarzeling in hun stem zou hun val betekenen. Ze moeten sterk staan. Veel mensen in verzwakte democratieën verkijken zich daar op: dat willen ze ook, een sterke man! Want nog zoiets: het zijn bijna nooit vrouwen. Wat we vandaag de dag zien gebeuren in onze regeringscentra is niet verheffend: stuntelende ministers, kibbelende kamerleden. Prijs uzelf gelukkig: er mag gestunteld worden, laat ze rustig kibbelen. Dictators maken ook fouten, maar kunnen dat nooit toegeven. Met ze kibbelen is gevaarlijk. Ze zijn als eikenbomen: stoer en onverzettelijk. Onze democratie is als riet dat alle kanten op beweegt. Maar toen Dudley en Eunice over ons heen raasden sneuvelden er bomen bij bosjes. Het riet boog voor de wind maar richtte zich weer op. Dat kwam niet in het nieuws. Maar het is wèl de waarheid.

egbertvanderweide