Woordenboek

Column • Ik heb een nieuw woordenboek nodig. Het mijne is van 1996. De taal is in die 25 jaar behoorlijk veranderd. Allerlei constructies die vroeger niet door de beugel konden, zijn nu gemeengoed. Kreeg u van uw leraar Nederlands in de zestiger jaren een beduidend lager cijfer omdat hij beroepsmatig meerdere maatgevende en zeer geëigende bemerkingen had tegen de door u gebruikte germanismen? Vandaag de dag maalt niemand er om dat er in de vorige zin maar liefst 7 staan… Het is zuur: je bijt je stuk op dat lastige hen en hun – en dan zegt de Taalunie doodleuk dat het niet boeit. Je kunt je er over opwinden, maar het is vechten tegen de bierkaai. Taal beweegt. Wen er maar aan. Er komen woorden bij: naveltruitjes en internet. En er vallen woorden af: postkoets, bijvoorbeeld. En stoffige woorden als deswegen en niettegenstaande, die je hooguit in columns tegenkomt… Veel van die vergeetwoorden zijn roemloos verdwenen: stoepschrobben, nachtspiegel en buitenplee, we zijn blij dat we ze kwijt zijn. Maar er zijn ook woorden die, als ze verdwijnen, óók hun betekenis meenemen. Daarmee verdwijnt een hele wereld. Woorden als barmhartigheid, vergevingsgezindheid, zelfbeheersing, discipline en verantwoordelijkheidsgevoel – wie gebruikt ze nog? In de jongste editie woordenboeken zullen ze netjes voorkomen. Maar uit ondervinding weten we dat woorden die niet meer worden gebruikt, vroeg of laat vanzelf af vallen. Het zijn woorden die ruimte nodig hebben – en die gunnen we elkaar niet meer. Het zijn begrippen die gedijen bij geduld en nuance – en die zijn ver te zoeken. Het zijn woorden die moeten worden voorgedaan en uitgedragen, met name door mensen die voorop lopen. Maar onze regeerders en bestuurders zijn vooral druk met zichzelf. Gestuntel alom en politiek gepalaver op de vierkante centimeter. Ik weet dus niet of ik de zelfbeheersing en de discipline heb om bij al dat gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel nog enige barmhartigheid op te brengen voor de dames en heren politici. Laat staan: vergevingsgezindheid…

egbertvanderweide