'Dit kasteel staat gewoon in onze achtertuin!'
Burgemeester Carla Breuer bezocht de ruïne van Teylingen en sprak met de beheerder, Gerard Rutgrink. Al van jongs af aan is hij gefascineerd door het kasteel. "Ik hou van de sfeer hier: het is oer."
Het hoveniersbedrijf van Gerard Rutgrink ligt pal naast de ruïne van Teylingen. Toen hij 35 jaar geleden bedrijfsruimte zocht, stond de schuur – een voormalige botenloods – te huur. Hij aarzelde geen moment. Al sinds zijn jeugd heeft hij een zwak voor de resten van het kasteel. "Vanuit mijn slaapkamer van ons huis aan de Loosterweg had ik uitzicht op de donjon – de woontoren."
Dat hij er ooit zó dichtbij zou zitten, had hij niet durven dromen. Zijn lievelingsplekje is te vinden achter het kantoor: een klein terrasje met een vlonder naast de slotgracht. De donjon torent er indrukwekkend bovenuit. "Als ik wat moeilijks uit heb zitten rekenen, zoek ik hier graag even de stilte op. Op een rustige zomeravond is het genieten: het water spiegelt, waterhoentjes zwemmen. En als het stormt, is het óók prachtig: dan wordt het water rondom de ruïne weggeblazen en stuwt het hier omhoog. Dit uitzicht is toch uniek?!"
De wand van het kantoor hangt vol met afbeeldingen van het kasteel in vroeger eeuwen, in de boekenkast staan tal van naslagwerken. Op een plank prijkt een diorama dat een goed beeld geeft van hoe het kasteel eruit moet hebben gezien in zijn gloriedagen. Rond 1200 werd een ringmuur gebouwd, later kwamen daar een donjon en een voorburcht bij. Lang had het kasteel de functie van jachtslot en houtvesterij. "Hier lag een fantastisch jachtgebied: er werd volop gejaagd en er waren regelmatig feesten en partijen", vertelt Gerard.
Jacoba van Beieren
De eerste bewoners van het kasteel waren de heren van Teylingen, in de 15e eeuw woonde voormalig gravin en hertogin Jacoba van Beieren er. "Zij spreekt tot de verbeelding, en terecht", vindt Gerard. "Het moet een bijzondere vrouw zijn geweest, eigenlijk de eerste feministe. Ze ging haar eigen weg, hoewel ze behoorlijk werd dwarsgezeten door al die mannen die haar niet op de troon wilden. De laatste jaren voor haar dood heeft ze op Teylingen doorgebracht. En op haar negende had ze hier ook al een half jaar gewoond, weinig mensen weten dat."
In de loop der eeuwen is het slot ernstig beschadigd geraakt door brand en oorlogen, de voorburcht werd gesloopt. Gerard wil de resten van het kasteel en de verhalen erover graag levend houden. "Hier heb je de mogelijkheid de geschiedenis van het oude Holland te laten zien. Dat is wat mij drijft. Ik hou van de sfeer hier: het is oer. Elke vrijwilliger heeft zijn drijfveren: bij de een komt het eruit langs de lijn van het voetbalveld, bij mij als het om oude dingen gaat. Elke week ben ik wel tien tot twaalf uur bezig met de ruïne."
Beheerder
Sinds tien jaar is Gerard beheerder van de ruïne. "Ik deed er al jarenlang het groenonderhoud. Toen de beheerder met pensioen ging, heb ik haar opgevolgd. Zes jaar lang heb ik dat betaald gedaan, tot in 2013 de subsidie ophield. Toen hebben we gekeken of we een stichting konden oprichten. Ik heb een visie geschreven en een begroting gemaakt. De toenmalige eigenaar, de Rijksgebouwendienst, was akkoord en zo ontstond de Stichting Beheer Kasteel Teylingen."
Een groep van 25 vrijwilligers verzorgt activiteiten rond de ruïne. Elk weekend is de ruïne open voor het publiek en er worden activiteiten georganiseerd, onder meer voor scholen. "De schooljeugd uit de Duin- en Bollenstreek krijgt hier archeologieles: het Erfgoedspoorproject van het Erfgoedhuis Zuid-Holland. Ze mogen graven op de Voorburcht, waar ooit het huis van Jacoba van Beieren stond. Na het uitgraven van de slotgracht is daar de grond neergegooid."
Er wordt regelmatig iets gevonden, zoals leistenen van het dak, kloostermoppen, musketkogels en stukjes van Jacobakannetjes. "Pas kwam een van de kinderen met een klompje aarde aanzetten, waarin een aardbeienpotje bleek te schuilen. Hierin werden vroeger de aardbeien bewaard. Ik was wildenthousiast! Een van de ouders dacht dat het doorgestoken kaart was: die was ervan overtuigd dat ik het net had begraven, haha!"
Enkele jaren geleden kwam de nieuwe generatie, de kinderen van Gerard, ook met een plan. Zij stelden voor om de ruïne te gebruiken als locatie voor re-enactment: evenementen waarbij historische gebeurtenissen worden nagespeeld. "We hebben dat voorgesteld bij de Nationale Monumenten Organisatie, tegenwoordig de eigenaar van de ruïne. Die stond er positief tegenover. Inmiddels organiseren we regelmatig activiteiten, zoals het Vikingweekend. Het maakt dat de ruïne nationaal en internationaal meer bekendheid krijgt."
Hoewel mensen de ruïne steeds beter weten te vinden, kan het nog wel beter. Er wordt gesproken over de toekomst van de ruïne, er liggen een aantal plannen die verder uitgewerkt kunnen worden. Gerard is er blij mee. "Mensen bezoeken kastelen in Frankrijk en Duitsland, maar wij hebben er gewoon een in de achtertuin! Hier ligt 800 jaar geschiedenis verborgen, daar moeten we iets mee."
Reactie van de burgemeester
Voor burgemeester Carla Breuer is de ruïne een bijzondere plek. "Het is indrukwekkend om hier te staan en te bedenken hoe oud het hier is, welke bewogen geschiedenissen zich hier hebben afgespeeld… Het is een plek om te koesteren, geweldig dat Gerard Rutgrink en al die andere vrijwilligers zich om de ruïne bekommeren. Toen ik het kantoor binnenkwam, vol spullen die Gerard heeft verzameld, zag ik meteen zijn drive. Het is mooi om hem met liefde te horen spreken over het kasteel en de geschiedenis."
